Społeczeństwo obywatelskie
Źródeł społeczeństwa obywatelskiego można doszukiwać się w starożytności, a za twórcę tej idei przyjmuje się Arystotelesa. Według niego człowiek jest istotą społeczną i nie może żyć poza nim, a tylko w państwie (polis) może realizować się jego natura. Koncepcja szerzej rozwinęła się w oświeceniu za sprawą J.J.Rousseau, który ogranicza suwerenność władzy państwowej i rozszerza władzę publiczną. Krótko mówiąc r11; o wszystkim decyduje wola ludu. U podstaw tego systemu stoi człowiek samorealizujący się, szukający aprobaty, autonomiczny i akceptujący. Człowiek ten uczestniczy w życiu domowym, ekonomicznym i kulturalnym. Angażuje się w społeczeństwie i rozwija i realizuje w społeczności lokalnej. W XIX w. G. Hegel podzielił społeczeństwo na trzy elementy: wspólnota narodowa (oparta na podstawach etycznych), państwo (odwołujące się do wiedzy i rozumu) oraz społeczeństwo obywatelskie (powiązane z ekonomią).
W Polsce termin ten wprowadził komunistyczny aparat partyjny w 1949 roku. W celu stłumienia żądań o pełnoprawne społeczeństwo polityczne został on również popularyzowany w okresie przemian systemowych w 1989r.. Nie znaczy to jednak, że społeczeństwo obywatelskie jest czymś negatywnym i przed tym nie funkcjonowało. W okresie zaborów objawiał się działalnością stowarzyszeniową, która często stanowiła ostoję polskości. Przykładem mogą być tajne organizacje oświatowe, Wolnomularstwo Narodowa, PPS, Delegacja Elektrotechniczna czy też Ochotnicze Straże Pożarne.
Dziś za społeczeństwo obywatelskie uznaje się takie, w którym: władzę sprawuje naród (bezpośrednio lub poprzez przedstawicieli), władza funkcjonuje na podstawie ustanowionego prawa, źródła prawa uwzględniają interesy obywateli, istnieje system ochrony praw i wolności obywateli a także instytucje gwarantujące przestrzeganie praw, umożliwia się obywatelom uczestnictwo w życiu społecznym. Przejawami istnienia społeczeństwa obywatelskiego jest trwały i zrównoważony rozwój, aktywność społeczna, samorządność, a także istnienie organizacji pozarządowych.
Piotr Kozieł
